Kopiëren: eerbetoon of inbreuk?

Picasso zei eens, ”Good artists copy; great artists steal".

Picasso zei eens, ”Good artists copy; great artists steal". Het ‘stelen’ beoogt dan niet het 1 op 1 kopiëren maar het absorberen van ideeën van anderen als inspiratiebron voor eigen creaties. De scheidingslijn tussen inspiratie en kopiëren is een boeiende, en vormt die al decennialang voer voor talloze rechtszaken over auteursrecht. Ook in het merken- en modellenrecht leidt het overnemen van unieke vormgeving, een onderscheidend logo of een aansprekende naam regelmatig tot discussie. 

Hoewel sommige kunstenaars, bedrijven, muzikanten etcetera kopieën als een compliment zien - de ultieme bevestiging van het succes van hun schepping, product of merk -, is een kopie vaak uitermate vervelend. Een kopie betekent immers dat anderen meeliften op hun inspanningen en succes. Juristen wijzen dan ook regelmatig op de negatieve gevolgen van kopieergedrag en benadrukken dat het risico op inbreuk op intellectuele eigendomsrechten reëel is. 

Toch zijn er uitzonderingen. Het gebruik van een sample, mits correct vergoed, komt veel voor in de muziek en is een populaire manier om nieuwe nummers te verrijken of een boodschap mee te geven.

Binnen de graffitikunst geldt het overnemen van beelden ook vaak juist als een vorm van eerbetoon of als commentaar op het werk van de oorspronkelijke maker. Ook grote namen maken hiervan gebruik, onder wie Banksy. Zo verwijst hij in zijn werk Banksquiat. Boy and Dog in a Stop and Search rechtstreeks naar Basquiat’s beroemde Boy and Dog in a Johnypump. Het kunstwerk van Banksy verscheen in een straat tegenover het Barbican Art Center in Londen waar een Basquiat-tentoonstelling van start zou gaan.

Dit kunstwerk van Banksy roept interessante vragen op: is er sprake is van een auteursrechtelijke verveelvoudiging (en dus sprake van auteursrechtinbreuk)? Of heeft Banksy hiermee een eigen kunstwerk gemaakt, ondanks de duidelijke kopie en alle verwijzingen naar Basquiat? En moeten we het hier überhaupt over hebben als een kunstwerk een duidelijk eerbetoon is en als doel heeft de boodschap (institutioneel racisme) wederom onder de aandacht te brengen?  

Overigens werden de beelden van Banksy zelf ook recentelijk gebruikt in een maatschappelijke context: nadat een man als protest tegen de aanwezigheid van de National Guard in Washington een sandwich naar een politieagent te gooien, werd een klassiek beeld van Banksy (een jongen die een bos bloemen gooit) aangepast in een jongen die een sandwich gooit.

© Foto: Zie artikel

Auteur: Arnaud Bos

Bio: Arnaud is merkenadviseur en binnen Knijff verantwoordelijk voor de marketing & communicatie. Arnaud is specialist in de metaverse en de muzieksector en zijn klantenportfolio omvat veel opkomende en gerenommeerde bands. Hij houdt de laatste jurisprudentie in de EU nauwlettend in de gaten en laat je direct weten als hij opmerkelijke merkaanvragen ziet.