Starbucks vs. Sattar Buksh – wanneer een parodie in het merkenrecht wél mag

Als je in Pakistan loopt en zin hebt in koffie dan kun je terecht bij Sattar Buksh, een keten waarvan de branding tot voor kort verdacht veel leek op die van Starbucks.

Dat is Starbucks zelf ook niet ontgaan. Starbucks begon een rechtszaak op grond van de inbreuk op hun merkrechten vanwege verwarring en meeliften op de bekendheid van Starbucks en schade aan dit merk.

Sattar Buksh geeft ook ronduit toe dat ze geïnspireerd zijn geraakt door Starbucks: Dat ‘Sattar Buksh’ klinkt als ‘Starbucks’ vonden de oprichters juist grappig. Het logo lijkt ook op dat van Starbucks: het gezicht in een cirkel tegen een groene achtergrond lijkt verdacht op de fraaie sirene met golvende haren van Starbucks.

Het merk is dus een parodie, maar wel een met een geheel andere culture lading en invulling, aldus Sattar Buksh. De origine van de woorden Sattar en Buksh liggen ergens anders. Sattar is een veelvoorkomende Pakistaanse naam, terwijl Buksh zich ruwweg laat vertalen als “gever” of “dienaar” in het Urdu. Tijdens de procedure verwezen de oprichters van de Pakistaanse zaak zelfs naar een 500 jaar oude Arabische tekst waarin de naam voorkomt, om te onderbouwen dat het niet gaat om een referentie naar Starbucks, maar naar de Zuid-Aziatische cultuur.

Mag je zomaar een bekend merk parodiëren? In tegenstelling tot het auteursrecht kent het merkenrecht geen parodie-exceptie. Als er sprake is van verwarring, dan kan een merkhouder optreden. Een bekend merk kan zich ook beroepen op het meeliften op de bekendheid van het merk of afbreuk aan het merk. Wel moet er bij beide gronden sprake zijn van gebruik van een teken in het economisch verkeer (wat hier overigens aan de orde was).

Wordt een teken gebruikt als symbool om bijvoorbeeld iets aan de kaak te stellen (het aanpassen van het Shell logo in een anti-Shell campagne), dan is het commerciële oogmerk niet aanwezig. De merkhouder kan zich in de Benelux dan beroepen op ‘ander gebruik’ van een overeenstemmend teken dat afbreuk doet aan zijn merk. Als verweer kan de gebruiker aanvoeren een geldige reden te hebben om dit merk te gebruiken. De slotsom bij merkparodieën is vaak een afweging door een rechter van het merkrecht aan de ene kant en de vrijheid van meningsuiting aan de andere kant.

Zover kwam het niet in deze kwestie. Uiteindelijk veranderde Sattar Buksh de kleur en de vorm van het logo en was voor Starbucks hiermee de kous af.  Wat in de media breed wordt gepresenteerd als een overwinning voor Sattar Buksh, lijkt toch eerder op een juridisch succes voor Starbucks. Toch kan ook niet worden ontkend dat deze hele kwestie qua bekendheid Sattar Buksh veel heeft opgeleverd.

Auteur: Erik Stegeman

Bio: Erik Stegeman is merkenadviseur en specialist in merkbescherming voor bands, DJ's en artiesten. Zijn klantenportfolio omvat vele bekende DJ’s zoals Charlotte de Witte, Swedish House Maffia en Tiësto. Hij schrijft veel over inbreuken op muziekmerken. En als je geluk hebt, geeft hij je tips over de nieuwste band en DJ’s.